De boostercampagne loopt in volle vaart. Vanaf deze week kan iedereen vanaf 18 jaar een afspraak inplannen. Maar de belangstelling voor zo'n derde prik is niet erg groot. Volgens schrijver Rutger Bregman is de oplossing simpel: iedereen die de boosterprik haalt moet van de overheid 50 euro krijgen. Kan dat werken?
Inmiddels heeft zo'n 38 procent van de mensen boven de achttien jaar een boosterprik gehad. Dat komt neer op ongeveer 4,5 miljoen mensen. Maar het streven van het kabinet ligt een stuk hoger: in Den Haag hopen ze dat 90 procent – dat zijn 12,7 miljoen personen – een booster gaat nemen.
In het buitenland belonen ze mensen die een booster krijgen al. Zo ontvingen inwoners van New York die voor de jaarwisseling een prik hadden gehaald een beloning van honderd dollar. Griekse jongeren kregen in ruil voor een vaccinatie afgelopen zomer een tegoedbon ter waarde van 150 euro, te besteden aan reizen. Ook kregen zij twee maanden onbeperkt mobiel internet. Tot slot besloot de Amerikaanse staat Ohio eerder vijf keer een miljoen dollar te verloten onder alle gevaccineerden.
Twijfels
Is zo'n beloning ook iets voor hier? Bij de gewone vaccinaties had het kunnen werken, denkt huisarts Matthijs van der Poel, maar in de boosterfase zou het volgens hem minder werken. Hij deelde in de eerste vaccinatiecampagne prikken uit op straat in de Rotterdamse achterstandswijk Delfshaven, met als doel om de vaccinatiegraad daar te verhogen. "De boostercampagne heeft lang op zich laten wachten. Inmiddels is de omikronvariant al dominant in ons land", zegt de huisarts.
Hij gaat verder: "Ik heb gesprekken met patiënten die twijfelen om de boosterprik te halen, omdat ze teleurgesteld zijn over het feit dat we er nog steeds niet vanaf zijn. Dat hadden ze wel verwacht." Volgens Van der Poel vragen de patiënten zich soms af waar het ophoudt met al die prikken. "Voor die mensen zal een geldbedrag geen verschil maken."
Gesprek aangaan
Wat volgens Van der Poel wel een verschil kan maken is het gesprek aangaan. "Vertrouwen winnen, dat werkt", zegt hij. "Er is namelijk een heel grote groep die er wel welwillend tegenover staat, maar die de taal niet beheerst."
Bij de vorige vaccinatiecampagne bleek dat te werken. "Door elke zaterdag op de markt te gaan staan in Delfshaven hebben we de vaccinatiegraad daar toen met 50 procent omhoog gekregen", zegt de huisarts. "En in de week tussen kerst en nieuwjaar hebben huisartsen in de regio zo'n 3300 mensen een boosterprik gegeven bij een poppodium in de buurt."
"Er is namelijk een groep die wel wil, maar die het lichamelijk niet lukt om naar de grote GGD-locatie in Ahoy te gaan", vervolgt Van der Poel. "Op deze manier maak je het heel laagdrempelig. Bovendien vinden veel mensen het fijn dat hun eigen huisarts ze prikt."
Positieve prikkels
Ook Andrea Evers, hoogleraar gezondheidspsychologie bij de Universiteit Leiden, denkt dat er betere manieren zijn om mensen over te halen om hun booster te halen. "Financiële prikkels kunnen werken bij mensen die minder te besteden hebben, maar het is een lastige ethische kwestie", zegt ze tegen EditieNL. "Het is wel zo dat we allemaal heel gevoelig zijn voor beloningen in het algemeen. Die hoeven niet per se financieel te zijn. Denk aan een bloemetje bij elke prik."
Volgens de hoogleraar zou de overheid dan ook veel meer gebruik kunnen maken van dit soort positieve prikkels. "Mits die worden ingebed in andere strategieën, zoals goede informatie geven en het gesprek aangaan met twijfelaars." Bijvoorbeeld door een vaccinatiebus neer te zetten in de wijk of bij de universiteit.
'Overheid onbetrouwbaar'
Alleen belonen zou namelijk ook averechts kunnen werken bij bepaalde groepen, denkt Everts. "Zoals de groep mensen die uit principiële overwegingen tegen vaccinaties is. Die ga je niet overhalen", zegt ze. "Een beloning zou voor hen juist een bevestiging zijn dat de overheid niet te vertrouwen is."
"Maar er zijn ook veel mensen die geen vaccinatie of boosterprik hebben omdat ze er niet zo mee bezig zijn", gaat Everts verder. Bijvoorbeeld door een taalbarrière of bepaalde zorgen over het vaccin. "Bj deze groep zou een beloning kunnen helpen, mits geïntegreerd in andere maatregelen waarbij het vertrouwen wordt versterkt."